جای خالی مهارت آموزی در اشتغال زایی فارغ التحصیلان - مجله عکسفا

به گزارش خبرنگار گروه علمی و دانشگاهی خبرنگاران ـ فاطمه سادات میرهادی ـ سالانه سه میلیون دانش آموز با هزاران امید و آرزو به عرصه دانشگاه وارد می شوند تا مهندسان و پزشکان آینده مملکت شوند، این در حالی است که طبق آمار سازمان آمار کشور سه میلیون نفر بیکار در ایران وجود دارد که 38درصد این افراد فارغ التحصیلان دانشگاهی هستند، به عبارتی سالانه کشور 800هزار فارغ التحصیل بیکار را در آغوش خود جای می دهد.

نکته قابل توجه این است که طبق آمار به دست آمده نرخ بیکاری در رشته های مهندسی وحرفه های مهندسی با وجود استقبال و تقاضایی که از این رشته می شود بسیار زیاد است، این آمار نشان می دهد که سهم بیکاری دختران فارغ التحصیل دانشگاهی بیش از 2 برابر پسران است.

عموما در سطح جهان نرخ بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی از سایر افراد جامعه کمتر است اما متاسفانه این امر در ایران شرایطی کاملا عکس شرایط جهانی دارد، برای جویا شدن این علت به سراغ برخی از دانشجویان، اساتید و مسؤولان رفتیم که بخشی از گفت وگو با دانشجویان را در این بخش می خوانید.

نگار حیدری دانشجوی رشته روزنامه نگاری در مقطع کارشناسی درباره بیکاری جوانان به خصوص فارغ التحصیلان می گوید: علت بیکاری جوانان به خصوص فارغ التحصیلان رادر نحوه تربیت فرزندان از سوی پدر و مادرها می دانم، چرا که اغلب والدین انتظار دارند فرزندشان شغلی مستقل داشته باشند و پشت میز ریاست بنشینند، من نخستین دلیل بیکاری را نحوه تربیت پدر و مادرها می دانم و دلیل بعدی این است که جوانان امیدشان را برای کارکردن از دست داده اند، همانطورکه همه ما می دانیم هر محیط کاری سختی های خودش را دارد ولی جوانان امروز تن به این سختی ها نمی دهند و تحمل از صفر شروع کردن را ندارند، اغلب پدر و مادرها اجازه نمی دهند فرزندشان کار کردن را در جامعه تجربه نمایند و معتقد هستند که فرزندشان شغلی دولتی داشته باشند.

مشکل اصلی بیکاری را عدم اعتماد به نفس جوانان می دانم

حیدری ادامه می دهد: جوانان هم نسل ما آینده شغلی خود را روشن نمی بینند و صرفا درس خواندن را برای اخذ مدرک ادامه می دهند و برای کارکردن تحصیل نمی نمایند، خیلی از جوانان به رشته تحصیلی خود علاقه ای ندارند و به اجبار ادامه به تحصیل می دهند، من دانشگاه ها و استادان را خیلی مقصر این ماجرا نمی دانم چرا که معتقدم همه چیز به خود فرد بازمی شود، اگر فرد به رشته تحصیلی اش علاقه داشته باشد و برای آینده اش برنامه ریزی کند، بیکار نخواهد ماند.

وی می افزاید: مشکل اصلی بیکاری را عدم اعتماد به نفس جوانان می دانم به دلیل اینکه حاضر نیستند کارهای مختلف را تجربه نمایند، از نظر من فرد باید سختی بکشد تا تجربه کسب کند و به آینده شغلی که می خواهد برسد،کار به اندازه کافی در جامعه هست و این ما(جوانان)هستیم که تن پرور شدیم و پیگیر کار نیستیم، البته همه ما به لفظ به دنبال کار می گردیم ولی به عمل کار برمی آید نه به سخن دانی.

نیلوفر مولایی نیز دانشجوی روزنامه نگاری در مقطع کارشناسی دانشگاه سوره می گوید: علت بیکاری دانشجویان فارغ التحصیل موارد زیادی را شامل می شود، از نظر من اول باید زیرساخت های کشور را درست نمایند، دانشجو باید بداند در آینده چه شغلی در انتظارش است؛ متاسفانه به جوانان میدان داده نمی شود و فردی که می خواهد شغلی را مرتبط با رشته تحصیلی اش شروع کند از او سابقه کار می خواهند، این درحالی است که یک جوان 22ساله که تمام وقت خود را صرف تحصیل نموده و هیچ سابقه کاری ندارد چگونه ممکن است هفت سال سابقه کار داشته باشد.

مولایی می افزاید: بیکاری اغلب فارغ التحصیلان بخشی مربوط به خودآن ها در زمان دانشجویی و بخشی مربوط به اساتید و دانشگاه است، ما اساتیدی داریم که بسیار خوب تدریس می نمایند و آگاهی بالایی دارند ولی دانشجو علاقه ای به رشته تحصیلیاش ندارد و پیگیر درس نیست البته برخلاف این امر هم وجود دارد.

وی ادامه می دهد: مشکل اصلی بیکاری فارغ التحصیلان به وزرات علوم و آموزش و پرورش نیز برمی شود که همه این موارد در نهایت به نهاد دولت متصل می شود چرا که این وزارتخانه ها زمینه مناسب اشتغال را برای جوانان فراهم نمی نمایند در صورتی که باید در زمان دانش آموزی آموزش های لازم داده شود تا فارغ التحصل ها مهارت آموزی را کسب نمایند.

علت بیکاری فارغ التحصیلان عدم مهارت آموزی است

زهرا بهادری دانشجوی رشته علوم تربیتی در مقطع کارشناسی نیز علت بیکاری فارغ التحصیلان را عدم مهارت آموزی آنها عنوان می نماید و می گوید: من علت بیکاری بیشتر فارغ التحصیلان را عدم مهارت آموزی می دانم، چراکه من دانشجوی رشته علوم تربیتی هستم دانشجویان این رشته قرار است در آینده با بچه ها، دانش آموزان و دانشجویان ارتباط برقرار نمایند ولی دانشجویان هیچ مهارتی اعم از فن بیان و خلاقیت ندارند و می خواهند با اخذ مدرک لیسانس بدون گذراندن هیچ کارگاه و کسب مهارتی وارد بازار کار شوند و حقوق معینی داشته باشند، درحالی که باید سطح فکری مان را بالا ببریم، ازنظرمن بعد از فارغ التحصیلی در مقطع کارشناسی حداقل باید دو سال مهارت آموزی در رابطه بارشته تحصیلی داشته باشیم.

بهادری ادامه می دهد: امروزه یک روحیه نا امیدی به سراغ دانشجویان آمده است که گمان می نمایند آینده شغلی نخواهند داشت و عامل اصلی این بیکاری عدم مهارت آموزی است که من دولت و وزرات علوم را دراین امر مقصر می دانم چرا که بسترهای لازم را برای مهارت آموزی فراهم ننموده اند.

فرناز مظاهری دانشجوی رشته روانشناسی بالینی دانشگاه الزهرا(س) نیز تاکید دارد که مجموعه ای از عوامل دست به دست یکدیگر می دهند تا این اتفاق رخ می دهند، مهم ترین عامل از نظر من نظام آموزشی و فراهم نبودن بستر جامعه برای فارغ التحصیلان دانشگاهی است، چرا که فرد از زمان دانش آموزی خود مهارت آموزی را یاد نمی گیرد، همینطور در بعداز فارغ التحصیلی دانشجو مهارت لازم در رشته تحصیلی خود را کسب ننموده و صرفا به صورت تئوری تحصیل می نماید چرا که در بیشتر رشته ها دانشجویان باید کار را به صورت کارگاهی و عملی انجام دهند، از سوی دیگر ازدیاد دانشگاه ها و تعداد زیاد فارغ التحصیلان سبب شده است شرایط مناسب کاری وجود نداشته باشد.

سارا کیادربند سری دانشجوی رشته حقوق نیز در این زمینه می گوید: مهمترین دلیل بیکاری فارغ التحصیلان تعدد دانشگاه ها و ازدیاد فارغ التحصیلان است که این امر موجب مدرک گرایی می شود، چرا که امروزه برخی از افراد بدون گذراندن تحصیلات آموزش عالی مدرک می گیرند و همین امر باعث می شود نیروهای جوانی که دارای تحصیلات عالی هستند کار مناسب پیدا ننمایند، درکنار این موارد پذیرش و استخدام در بیشتر مراکز دولتی سخت است به عنوان نمونه برخی ازرشته ها مانند حقوق فرد می تواند بعد از فارغ التحصیلی به صورت انحصاری وارد بازار کار شود ولیکن در دیگر رشته ها اینگونه نیست.

وی در ادامه می گوید: متاسفانه در کشور ما زیرساخت های فرهنگی به شدت ضعیف است، ممکن است دولت بودجه کافی داشته باشد ولی این بودجه در راه درست استفاده نمی شود و همین طور به نیروهای جوان میدان داده نمی شود، اگر بودجه مربوطه صرف اشتغال زایی جوانان شود مسلما به نفع آینده کشور خواهد بود، باتوجه به ازدیاد فارغ التحصیلان سبب می شود فرد به سراغ اشتغال ناقص برود و اشتغال ناقص به معنای این است که فرد شغل متناسب با رشته تحصیلی خود را پیدا نمی نماید و از نظر من این امر برای آینده کشور خطر آفرین است، اساتید نیز در این امر تاثیرگذارند، اگر استادی روحیه دلسوزی نسبت به دانشجویان خود نداشته باشد و مفاهیم را به خوبی منتقل نکند دانشجویان بار علمی مفیدی نخواهند داشت.

مدرک گرایی مانع کسب مهارت شده است

امیرحسین ابراهیمی دانشجوی رشته برق نیز در رابطه با عوامل موثر در بیکاری فارغ التحصیلان می گوید: علت بیکاری بیشتر دانشجویان این است که در فضای دانشگاه منفعل عمل می نمایند و هدف اصلی آنها مدرک دریافت است، اگر از قبل در مدارس استعداد بچه ها سنجیده شود و مشخص شود که چه توانایی هایی در مقاطع مختلف تحصیلی دارند و آنالیز شود تا اشتباه وارد دانشگاه نشوند و آینده شغلی برسر راه آنها قرار بگیرد بدون شک دانشجویانی با بار علمی بالا و توانمند خواهیم داشت که بعداز اتمام تحصیل مشغول به کار می شوند، البته امروزه برخی از افراد براساس ناشایسته سالاری بر سر پست هایی قرار می گیرند که به ضرر جامعه است.

ابراهیمی می افزاید: آمورش به وسیله دولت اتفاق می افتد و این دولت است که بودجه را مشخص می نماید و باید زیر ساخت های لازم فراهم شود تا نظام آموزشی مفیدتری شگل بگیرد تا دانشجو امیدوار ادامه تحصیل دهد و آینده ای روشن مقابل چهره اش ترسیم کند.

دولت برای ابتکارات و ایجاد اشتغال جوانان جوابگو نیست

امیدعلی مسعودی مدیرگروه رسانه و تبلیغات دانشگاه سوره بخشی از علت بیکاری فارغ التحصیلان را خود دانشجویان می بیند و می گوید: متاسفانه دانشجویان نمی توانند ابتکار عمل داشته باشند و ایجاد اشتغال نمایند، از سوی دیگر دولت برای ابتکارات و ایجاد اشتغال جوانان جوابگو نیست و حمایت چندانی از دانشجویان ندارد.

مسعودی می افزاید: نکته حائز اهمیت این است که جوانان نمی توانند با یکدیگر کار نمایند چراکه روحیه جمعی و مشارکت جویی افراد پایین است، در حالی که در کشورهای توسعه یافته بیشتر جوانان به صورت گروهی بوده و تحول و اشتغال را در کشورشان ایجاد نموده اند؛ از طرف دیگر امکاناتی که در کشور برای جوانان درنظر گرفته شده محدود است، ما در ایران نرم افزاری را با عنوان کاریابی نداریم، البته در کشور وزارت کار داریم ولی این وزارتخانه محدود به منطقه و ناحیه هر شهراست، اگر بتوانیم نرم افزاری را طراحی کنیم تا مهارت ها و توانایی های افراد آنالیز شود و به سازمان های مرتبط با تخصص های شان معرفی شوند بسیار مثمر ثمر خواهد بود و عدالت برقرار می شود.

وی ادامه می دهد: دولت سعی نموده با برگزاری آزمون های استخدامی تاحدودی این مشکل را حل نماید اما این راه خیلی سخت است چرا که ازبین 20هزار داوطلب، یک یا دو نفر نیرو می پذیرند که این سبب نوامیدی در فرد می شود و حتی کسانی که استعداد کافی دراین امر دارند در آزمون شرکت نمی نمایند، البته نقطه امیدی که وجود دارد این است که شیوه استخدام از صورت خصوصی به شیوه اداری تغییر یافته اما با وجود تعداد زیاد داوطلبان این شیوه خیلی جوابگو نخواهد بود و نیز رسانه ها در این امر وظیفه سنگینی دارند چراکه می توانند باساخت یک برنامه و ایجاد فرهنگ سازی نقش بسزایی داشته باشند.

مهرانگیز پیوسته معاون اداری و مالی دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه الزهرا(س) عامل بیکاری فارغ التحصیلان را ازدیاد دانشگاه ها و فارغ التحصیلان می داند و می گوید: یکی از دلایل بیکاری فارغ التحصیلان افزایش بی شمار دانشجویان است چرا که در گذشته تنها چند دانشگاه دولتی در کشور وجود داشت ولی امروزه با تعدد دانشگاه ها، جذب دانشجو بسیار زیاد شده؛ به عنوان نمونه اگر در گذشته 2 هزار دانشجوی فارغ التحصیل در رشته روانشناسی داشتیم امروزه این آمار در سال به 20 هزار دانشجوی فارغ التحصیل رسیده است و کشور قدرت جذب این همه نیروی فارغ التحصیل را ندارد، به علاوه اینکه مراکز دولتی استخدام های شان را کم نموده اند، سال هاست دولت مجوز استخدام افراد جدید را نمی دهد.

دانشجو باید خودش پای کار باشد

عضو هیات علمی رشته روانشناسی و علوم تربیتی مهم ترین دلیل بیکاری را خود دانشجویان می داند و می افزاید: دلیل مهم این است که دانشجو باید خودش پای کار باشد، در خیلی از مواقع افرادی با واسطه (پارتی بازی) وارد بازار کار می شوند که بار علمی بالایی ندارند و چه بسا افرادی نیز هستند که فارغ التحصیل از دانشگاه های برتر کشور هستند و در بیکاری به سرمی برند. امروزه بسیاری از دانشگاه ها هستند که دانشجویانی را با معدل پایین جذب می نمایند و این امر سبب می شود تا افراد با بار علمی بالا فارغ التحصیل نشوند و امروزه صرفا مدرک گرایی مطرح است.

دلیل مهم بیکاری فارغ التحصیلان این است که دانشجو باید خودش پای کار باشد، در بسیاری مواقع افرادی با واسطه (پارتی بازی) وارد بازار کار می شوند که بار علمی بالایی ندارند

وی گفت: مراکز علمی به تبع رشد علم باید رشد نمایند و دانشجویان در دوران تحصیل مهارت های لازم را متناسب با رشته تحصیلی خود بدست بیاورند در حال حاضر مراکزی وجود ندارد که از این توان ها استفاده نمایند و همه این موارد برعهده وزارت علوم است. علوم و رشته های تخصصی برای رشد کشور به وجود آمده اند به این امید که موسساتی برای این رشته ها وجود داشته باشد و فارغ التحصیلان در آن مراکز متناسب با رشته تحصیلی خود فعالیت نمایند به همین دلیل ما رشدی در به وجود آمدن این مراکز نداشتیم و این به ضرر کشور خواهد بود.

آموزش ها متناسب با واقعیت های جامعه نیستند

رویا رسولی عضو هیات علمی هدایت مشاوره دانشگاه الزهرا(س) نیز در رابطه با عوامل بیکاری می گوید: اگر سیستم آموزشی کشور به گونه ای عمل کند که دانش آموزان در مقطع متوسطه در عین آموزش، مهارت آموزی را نیز یاد بگیرند و افراد غربال شده و سپس به دانشگاه راه پیدا نمایند این امر در آینده شغلی افراد مثمر ثمرخواهد بود؛ در بیشتر موارد فارغ التحصیلان در شغل هایی غیر از رشته تحصیلی خود مشغول هستند و این به معنای این است که تمام زحمات فرد هدر رفته در نتیجه یکی از علت های بیکاری این است که سیستم آموزشی ما متمرکز بر واقعیت های جامعه نیست.

دانشگاه هابه دنبال سودآوری هستند

حسن نصیری قیداری مدرس رشته روابط عمومی دانشگاه سوره سه فاکتور را عامل بیکاری فارغ التحصیلان می داند و می گوید: سه فاکتور می تواند عامل بیکاری بیشتر فارغ التحصیلان باشد که در واقع یکی از آنها شرایط مالی است، ما در عرصه فراوری، بسترهای مناسب را برای اشتغال زایی فراهم ننموده ایم با وجود اینکه می دانستیم جمعیت کشور رشدی فزاینده دارد، از طرفی ظرفیت دانشگاه های کشور بالا رفته اما ظرفیت های فراوریی و کارخانه هایی که باید بتوانند نیرو جذب نمایند رشد پیدا ننموده و ما در کشور یک محدودیت اساسی در مورد این موضوع داریم، فاکتور دوم به پرورش و تربیت منابع انسانی و بدون برنامه بودن دانشگاه ها برمی شود، یعنی نظام آموزشی کشور که مهم ترین آنها دانشگاه ها باشد بدون مطالعه و برنامه ریزی ظرفیت هایی را ایجاد کردند که امکان آنها در جامعه نیست، اصول این امر آن است که دانشگاه ها مطالعه و برنامه ریزی داشته باشند و پیش بینی نمایند که در 10 سال آینده به چه تخصص و چه تعداد دانشجو احتیاج داریم ولی متاسفانه این اصول رعایت نشده و امروزه دانشگاه ها به دنبال سودآوری هستند و آینده شغلی دانشجو اهمیت چندانی ندارد و صرفا جنبه مالی امری قابل توجه است.

سه فاکتور می تواند عامل بیکاری بیشتر فارغ التحصیلان باشد که در واقع یکی از آنها شرایط مالی است، فاکتور دوم به پرورش و تربیت منابع انسانی و بدون برنامه بودن دانشگاه ها برمی شود، فاکتور سوم هم به فرهنگ جامعه مرتبط است

وی ادامه می دهد: فاکتور سوم، به فرهنگ جامعه برمی شود اینکه جامعه ازاشتغال تعریف خاصی ندارد و درایران تعریف کار را پشت میز نشینی می دانند در حالی که پشت میزنشستن بخش خاصی از کار است کارهای متفاوت و متعددی است که ما نمی شناسیم وبرای ما تعریف نشده هستند.

وی می افزاید: اگر جوانان مطالعات لازم، روحیه کارآفرینی و خلاقیت داشته باشند بخش اعظمی از بیکاری در جامعه کاسته خواهد شد، البته فضای بین المللی نیز می تواند در این موضوع تاثیرگذار باشد در حال حاضر فضای بین المللی روحیه کار آفرینی و خلاقیت را در جامعه کاهش داده است و این امر جوانان را بی روحیه و بی میل می نماید و سبب می شود فرصت هایی که در جامعه است دیده نشود و مخفی بماند.

نصیری قیداری می گوید: عدم مهارت آموزی افراد به نظام آموزشی برمی شود از زمان تاسیس اولین دانشگاه در ایران استراتژی آموزش تغییر چندانی ننموده و در حال حاضر موضوع آموزش و مهارت آموزی تربیت مدرس است، در صورتی که بیش از ظرفیت نیرو می گیرند این درحالی است که می توان این کار را در دیگر رشته انجام داد تا مهارت آموزی را یاد بگیرند و در آینده بازار کار داشته باشند.

روحیه پشت میرنشینی ضربه سنگینی به مملکت وارد می نماید

محمد مهدی نژاد نوری نیز معاون اسبق وزارت علوم، تحقیقات و فناوری عدم مهارت آموزی را عامل بیکاری فارغ التحصیلان می داند و می گوید: درس خواندن و اشتغال اگر قرار باشد با یکدیگر پیوند منطقی داشته باشند باید همه چرخه های موجود در زیرساخت های آموزشی، جذب دانشجو و دانش آموختگی اصلاح شوند، نخستین و مهم ترین اصلاح، بحث مهارت آموزی دانشجویان است، دانشجویی که در رشته تحصیلی اش با یک سری مفروضات نمره قبولی می گیرد و فارغ التحصیل می شود مهارتی کسب ننموده و این در حالی است که برخی از واحدهای آموزشی حتی روی بحث مفروضاتی رعایت کیفیت سطح کار را نمی نمایند و این بدیهی است که وقتی دانشجو فارغ التحصیل می شود در همان مقطع خاص تحصیلی خودش نه مطلب را خوب فهمیده و نه مهارت لازم را کسب نموده ، این دانشجویان قدرت کار آفرینی ندارد و انتظار دارند شغلی پشت میز نشینی داشته باشند در موارد دیگر نیز به بحث اقتصاد کشور مربوط می شود.

وی ادامه می دهد: چهار دلیل اصلی موجب بیکاری فارغ التحصیلان می شود، اول کیفی نبودن مطالبی که دانشجویان در دانشگاه آموخته اند،دوم مهارت نداشتن در عرصه علمی، سوم عدم تناسب رشته ها و تخصص هایی که احتیاج جامعه نیست و چهارم شرایط ضعیف اشتغال در کشور است. اگر ما بخواهیم توسعه علمی و اشتغال سطح بالا در کشور داشته باشیم راهکار این است ظرفیت های دانشگاهی متناسب باافق های اشتغال کشور داشته باشیم.

بی برنامه بودن دولت باعث بیکاری فارغ التحصیلان می شود

علیرضا سلیمی عضو هیات رئیسه کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در رابطه با بیکاری فارغ التحصیلان می گوید: یکی از عوامل بیکاری رکود حاکم است، سیاست های مالی دولت نتوانسته آنچنان که باید رونق اشتغال ایجاد کند، عمل کند، دولت در این بخش سردرگم است، همچنین در زمینه اشتغال زایی برنامه ای ندارد و این بی برنامه بودن دولت باعث بیکاری بیشتر فارغ التحصیلان شده است، نکته قابل توجه این است که دولت به قانون عمل نمی نماید در صورتی که قانون می گوید در سال باید یک میلیون شغل در کشور ایجاد شود که تابه حال این امر محقق نشده است.

وی ادامه داد: نکته بعدی عدم حمایت دولت از واحدهای فراوریی است و بحث مهمی که حائز اهمیت است واردات کشور است. امروزه قطعات حساس را شرکت های دانش بنیان فراوری می نمایند ولی دولت آن قطعات را خریداری نمی نماید و ترجیح می دهد قطعات را وارد کند و واردات کمر کشور را خم می نماید.

سلیمی می گوید: دلیل دیگری که در این امر دخیل است نوع آموزش در دانشگاه های کشور است که دانشجویان را به سمت مهارت آموزی سوق نمی دهد، من معتقد هستم که دولت کم کار است و امروزه جوانان را به مسائلی مشغول می سازد که بودن و نبودن این مسائل فرقی به حال جوانان ندارد و مسئله ای از مسائل جوانان را حل نمی نماید.

به گزارش فارس، دانشجویان، اساتید و مسؤولان کشور بر این باورند که اگر مهارت آموزی از زمان تحصیل افراد در دوره متوسطه شروع شود و فرد در کنار آموزش، مهارت را نیز بیاموزد وهم چنین روحیه کارآفرینی و کارگروهی را در خود تقویت کند بیکاری 38درصدی فارغ التحصیلان کاهش می یابد و این امر به نفع آینده کشور خواهد بود.