بچه ها دوست دارند رمان عاشقانه بخوانند - مجله عکسفا

این نویسنده ادبیات کودک و نوجوان در گفت وگو با خبرنگاران، در پی اتفاقی که برای رومینا، دختر 14ساله تالشی رخ داده است و کشته شدن او به دست پدرش، درباره پرداختن به مسائل نوجوانان و نقش ادبیات بر جلوگیری از خشونت های خانگی اظهار کرد: ادبیات بخشی از این معضل را دربر می گیرد. جامعه ما به آگاهی فراگیر نیاز دارد که این آگاهی باید از همه سو به جامعه داده گردد؛ رسانه های عمومی مثل صدا و سیما که از سهم بودجه همین مردم استفاده می کند باید به مردم دانش و بینش اجتماعی بدهد. همین طور رسانه های مجازی وابسته به نهادهای دولتی و شهرداری ها. ادبیات کودک و نوجوان بخشی از این جامعه است و تمام مسائل بر دوش ادبیات نیست.

او افزود: ما در جامعه ای زندگی می کنیم که بیشترین نظارت و کنترل بر آن صورت می گیرد، از مهدکودک، مدرسه و دانشگاه گرفته تا محیط کار و مراکز تفریحی و اینترنت. اما هیچ گاه از خود نمی پرسیم با وجود این همه کنترل از راه دور و از راه زور چه نتیجه ای عایدمان شده است؟ جامعه با این همه سیاست های هدایتی به کجا رسیده است؟ اهمیت خانواده ها و رفتارهای پرخطر بچه ها و نوجوانان ما الان کجای آمارهای جهانی است؟ مثلاً سن اعتیاد در مدارس ما به چند سال رسیده؟ یا سن فرار از خانه و خودکشی و نزاع های خانوادگی و شهری؟ همه این ها یک زنجیره است که به هم پیوسته و از فرهنگی سرچشمه می گیرد که قصد ندارد خود را به روز کند. ادبیات و ادبیات کودک و نوجوان هم بخشی از این زنجیره است.

حسن زاده گفت: ادبیات می تواند بازتاب دهنده مسائل نوجوانان باشد و از دردها حرف بزند. ادبیات و کتاب های داستان نه شفادهنده هستند و نه تخریب کننده. اما عده ای هستند که با بیان حقایق مخالفت می کنند و به بهانه سیاه نمایی مانع بیان این گونه واقعیت ها می شوند. در بازی نوشتن از یک سو نویسنده نشسته و یک سو مخاطب. ابتدا باید احساس نیاز در نویسنده ها شکل بگیرد و آن ها در آثارشان به این مسائل بپردازند. اما جریان هایی هستند که بر کار نویسندگان نظارت و دخالت می کنند و به بهانه این که کتابی بدآموزی دارد و تأثیر منفی بر مخاطب می گذارد، اثر را حذف می کنند.

این نویسنده ادبیات کودک و نوجوان درباره مسائل و موانعی که برای نوشتن از مسائل نوجوانان وجود دارد، گفت: نهادهای فرهنگی اگر از آثار واقع گرایانه که از دردهای ملموس جامعه به شکل عریان حرف می زنند حمایت نمی کنند، لااقل حذف هم نکنند. تا به حال چند بار کتاب های من به خاطر پرداختن به همین مسائل از گردونه داوری حذف شده اند. نظارت بر کتاب ها، ادبیات را به ادبیاتی بی خاصیت که در آن همه چیز خوب و مثبت است، تبدیل می کند. در حالی که رسالت ادبیات این است که هم از زشتی ها بگوید و هم از زیبایی ها. در واقع تا زمانی که سیاهی را نبینیم و به ابعادش نپردازیم سپیدی معنای اصیل خود را نخواهد یافت. اگر در قصه فقط به کودک بگوییم گرگ بد است، تا زمانی که تصویر واقعی و درستی از گرگ به او ندهیم، گرگ را باور و احساس خطر نمی کند. خاصیت این نوع ممیزی ها تهی کردن ادبیات از جوهر شناخت مفاهیم زندگی است. اگر این پیشگیری ادامه پیدا کند به مرور به رویه تبدیل می گردد و نویسندگان هم به مرور بدون این که خودشان احساس کنند مسخ و تابع می شوند و آثارشان از مفاهیم واقعی زندگی تهی می گردد.

او درباره تأثیرگذاری بیان این مسائل بر روی بچه ها و نوجوانان هم اظهار کرد: زمانی که نوجوانان مسائل شان را در ادبیات تالیفی سرزمین خود نمی بینند، یا به آثار ترجمه روی می آورند یا به رمان هایی که برای بزرگسال منتشر شده است. خواندن رمان های دم دستی و سطحی اوقات بچه هایی را که می خواهند با مطالعه وقت بگذرانند پر کرده است. وقتی آن ها سیما و سایه خود را در کتاب های نوجوان پیدا نکنند جای دیگری دنبالش می گردند که جبران ناپذیر است. همه می دانیم که نوجوانی یک دوره گذار از کودکی به جوانی است و در این دوره همه چیز در حال تغییر است و پایدار نیست، همه حس ها و تغییرات جسمانی برای بچه ها جدید و در عین حال عجیب است. حتی نوع ساختار خانواده ما ایرانی ها به گونه ای است که بچه ها ارتباط خوبی با خانواده های شان ندارند و نمی توانند مسائل شان را با آن ها در میان بگذارند. زمانی هم که جایی و رسانه ای و کتابی نباشد به دغدغه های نوجوانان بپردازد تا آن ها خودشان را در آن پیدا کنند، شرایط برای شان سخت تر می گردد و جامعه هم باید هزینه زیادی بپردازد؛ مانند رومینا و اتفاق های زیادی که در این سال ها رخ داده و ما از آن ها بی خبریم. رومینا یکی از اتفاق هایی بود که برملا شد و جامعه نسبت به آن واکنش نشان داد، اما اتفاق هایی شبیه به رومینا فراوان است و کسی باخبر نمی گردد.

فرهاد حسن زاده همچنین گفت: ادبیات کودک را بچه ها نمی نویسند و بزرگ ترها می نویسند، بنابراین گسستی در این میان وجود دارد و ممکن است بزرگ ترها از دغدغه بچه ها بی خبر باشند. خود من زمانی که در جمع بچه ها می روم از آن ها می پرسم اگر شما نویسنده بودید، دوست داشتید درباره چه چیزی بنویسید؟ بچه ها همان طور که درباره ژانر ترس، معمایی و فانتزی حرف می زنند از عشق هم حرف می زنند و دوست دارند رمان های عاشقانه بخوانند. این یعنی این که آن ها کمبودش را احساس کرده اند. این موضوع خود بانگ هوشیاری است؛ بچه های این نسل نیاز دارند داستان هایی از خود واقعی شان بخوانند که عشق هم یکی از این مسائل است. البته داستان هایی محکم و غنی و تاثیرگذار که خودباوری و قدرت و امید را تقویت کنند. تجربه نشان داده ما از هرچه تابو ساخته ایم و حذف کردیم راه خودش را پیدا کرده است. باید نگاه ها را عوض کرد. باید به جای سد، پل ساخت. باید هنر عشق ورزیدن را به بچه ها مان بیاموزیم تا خشونت و کینه و قهر جایش را به مهر و صلح و مدارا بدهد. فکر می کنم خواندن این داستان ها به بچه ها شناخت می دهد، روح شان را تراش می دهد و آن ها را آماده می کند تا با جنبه های پنهان آدم ها آشنا شوند. بچه ها هرچه بیشتر از این داستان ها بخوانند در روبروه عملی با بحران های زندگی واکنش های بهتری از خود بروز خواهند داد.

او افزود: کتاب های نوجوانان را فقط نوجوانان نباید بخوانند بلکه بزرگ ترها هم باید آن ها را بخوانند تا بتوانند درک بهتری از دنیای نوجوانان پیدا کنند. من در این سال ها در کارهایی که داشته ام کمرنگ و پررنگ به این مسئله پرداخته ام. مثلا رمان هستی که عشق در آن یک رگه پنهان بود. در کتاب این وبلاگ واگذار می گردد عشق پررنگ تر بود؛ این کتاب داستانی در دل جنگ ایران و عراق است و در شهر آبادان اتفاق می افتد. ماجرای پسر نوجوانی است به نام زال که به دختر همسایه دل باخته است. اما خانواده دختر به خاطر جنگ مجبور به مهاجرت می شوند و کلید خانه شان را به پسر می سپارند. آن ها تصور می کنند که جنگ زود تمام می گردد و برمی گردند. بدین ترتیب زال 30 سال منتظر می ماند که آن ها برگردند و کلیدشان را برگرداند. در واقع کلید بهانه است برای این که او با عشقش روبرو گردد؛ عشقی که معلوم نیست طی این دوران چه بر سرش آمده. یا در کتاب همان لنگه کفش بنفش که رابطه دوستی و همزیستی و دلتنگی یک جفت کفش را روایت می کند که همدیگر را گم کرده اند و لنگه ای به دنبال دیگری می گردد. یا مجموعه عشق و آینه که چند داستان کوتاه با تم عاشقانه دارد. هنداونه به شرط عشق نیز مجموعه طنز است که نهاد خانواده را در آن می بینیم و در آن تأکید می گردد تنها عشق است که می تواند باعث مستحکم تر شدن رابطه ها گردد. رابطه پدری و مادری که ممکن است به باریکی مویی بگردد ولی هرگز پاره نگردد. در رمان زیبا صدایم کن هم شاهد رابطه خاص دختر و پدری هستیم که اگرچه روزگار بین آن ها فاصله انداخته ولی زیبا پدرش را عاشقانه دوست دارد و همین عشق زیبا بهانه ای است برای ادامه زندگی.