زندگی هنری سوسن تسلیمی؛ گیله زن تکرارنشدنی - مجله عکسفا

گیله زن

سوسن تسلیمی متولد بهمن ماه 1328 شمسی در شهر رشت است. خانواده وی نیز از اهالی سینما و فرهنگ آن دوران بوده اند. سوسن تسلیمی کار خود را با بازیگری تئاتر در سال 1350 شروع کرد و دو سال بعد در همین رشته در دانشکده هنر های زیبا به تحصیل پرداخت. او در دوران دانشجویی و پس از آن با افراد بنام بسیاری، چون داریوش فرهنگ، هرمز راهنمایی، مهدی هاشمی، بیژن مفید و بهرام بیضایی همکاری می کرد. سال 1357 بود که سوسن تسلیمی در برای نخستین بار وارد سینما شد و در فیلم بهرام بیضایی به نام چریکه تارا به ایفای نقش پرداخت.

بازی او در ایران و دنیا مورد استقبال نهاده شد و چند جایزه بین المللی را نیز از آن خود کرد. البته که همکاری با کارگردان و نویسنده بزرگی، چون بهرام بیضایی به عنوان تجربه اول می تواند تاثیر بسزایی در زندگی هنر هر بازیگری داشته باشد، اما این نکته نیز قابل تامل است که او حتما توانایی شگرفی داشته که کارگردان ریز بین و با دقتی، چون بهرام بیضایی او را برای نقش اول فیلم خود برگزیده است. چریکه تارا داستان زنی تنها به همراه دو فرزند کوچکش است که با مردی عجیب روبرو می گردد و در همین ملاقات که ملاقاتی پر رمز و راز و عجیب است، زندگی و احوالات وی دچار تغییر و تحول می گردد.

چریکه تارای ممنوعه

چریکه تارا هیچ گاه در ایران به اکران درنیامده است، اما همواره یکی از آثار برجسته یبهرام بیضایی و همچنین سوسن تسلیمی محسوب می گردد. چریکه تارا علاوه بر جوایز بازیگر که دریافت کرد برنده جایزه بهترین فیلم جشنواره بین المللی فیلم وایادولید نیز شد. چریکه تارا با بازی درخشان و یاد ماندنی سوسن تسلیمی یکی از آثار پر قدرت افسانه های عاشقانه است. پس از این تجربه پیروز بیضایی بار دیگر در سال 1360 نقش اصلی فیلم خود به نام مرگ یزدگرد را به سوسن تسلیمی داد. مرگ یزدگرد نام نمایشنامه ای به قلم بهرام بیضایی است که او با اقتباس از همان اثر خود فیلم مرگ یزدگرد را ساخت.

داستان این فیلم از جایی شروع می گردد که یزدگرد سوم به مرو می گریزد و به طور ناشناس در آسیابی پناه می گیرد. داستان از زبان آسیابان، زن آسیابان و دخترشان بیان می گردد و همه روایت ها با هم تفاوت دارد. واقعیت در میان روایت های متعدد و متفاوت گم می گردد. پس از این فیلم نقش جذاب سریالی برجسته به نام سربداران به کارگردانی محمد علی نجفی در سال 1363 به سوسن تسلیمی محول شد. سربداران یکی از محبوب ترین سریال های تاریخی بعد از انقلاب به حساب می آید. نقش سوسن تسلیمی در این سریال بسیار پر رنگ بود و شاید یکی از جنجالی ترین نقش ها بود به سبب آن که شخصیت فاطمه مانند دیگر زنان در دوره خودش نیست. او سوارکار و جنگجو است و جنگجویان دیگری را رهبری می نماید. در این سریال پر حاشیه و سرو صدا نیز سوسن تسلیمی با بازی خود درخشید. او حالا دیگر بازیگر شناخته شده و محبوبی بود که توانسته بود نظر بسیاری از کارگردانان و صاحب نظران را به خود جلب کند.

مادیای ماندگار

سال 1364 بود که سوسن تسلیمی نقش اصلی فیلم مادیا به کارگردانی علی ژکان را پذیرفت. مادیان تصویری از زندگی روستایی در کشور را ارائه می داد. در این فیلم سوسن تسلیمی نقش زنی از روستا های شمال ایران را به عهده داشت. او که به سبب زادگاهش زبان گیلکی را بلد بود بدون هیچ مسئله ای توانست با لهجه روانش این نقش را بازی کند و دوباره مورد توجه قرار بگیرد. این سال های پرفراز و نشیب دهه شصت سال های پر کاری سوسن تسلیمی بود که البته شرایط بحران و جنگ اجازه شکوفا شدن بیشتر را به این بازیگر توانا نداد. سال 1365 در بحبوحه جنگ ایران و عراق، سوسن تسلیمی یک ایده داستانی را با بهرام بیضایی در میان گداشت که در نهایت منجر به ساختن فیلم مشهور باشو غریبه کوچک شد.

باشو غریبه کوچک

داستان باشو از این قرار است که پسر کوچکی که در حمله ای در حین جنگ خانه اش در جنوب کشور ویران شده و خانواده اش را از دست داده سوار بر کامیونی می گردد، خوابش می برد و وقتی بیدار می گردد می بیند که در شمال کشور است. او در این دیار با زنی برخورد می نماید که در غیاب همسرش به همراه دو فرزندش زندگی می نماید. نقش این زن که نامش نایی جان است را سوسن تسلیمی با همان لهجه گیلکی خود بازی می نماید.

او در این فیلم چنان ماهرانه ایفای نقش می نماید که به گونه ای همه آن فیلم را به خاطر نقش او به خوبی به یاد دارند. نایی جان و پسرک زبان هم را نمی فهمند، اما چنان ارتباط عمیقی بین آن ها پدید می آید که می تواند یکی از جلوه های زیبای روابط انسانی باشد. شوهر نایی جان از حضور باشو در خانه اش ناراضی است و این موضوع بحران اصلی داستان است که باز به دست نایی جان که به نوعی یک قهرمان است رفع می گردد. باشو غریبه کوچک 5 سال تمام در توقیف به سر برد و اجازه اکران پیدا نکرد تا اینکه انتها در سال 1369 به اکران عمومی درآمد.

این فیلم که یکی از زیباترین و دلنشین ترین آثار بهرام بیضایی است با اقبال بی نظیری روبرو شد و در نهایت تبدیل به یکی از خاطره انگیز ترین آثار سینمایی ایران شد. سوسن تسلیمی که خود به فیلم باشو علاقه بسیاری دارد، این اثر را ستایش صلح و دوستی می داند. زمانی که در سال 1369 باشو به اکران عمومی درآمد، سوسن تسلیمی از ایران مهاجرت نموده و در کشور سوئد اقامت داشت. او هرگز نتوانست این فیلم را در کنار مردم کشورش و در سینما تماشا کند. در همان سال 65 که باشو ساخته شد، تسلیمی در فیلم های شاید وقتی دیگر بهرام بیضایی و طلسم داریوش فرهنگ بازی کرد. این دو فیلم آخرین فیلم هایی بودند که تسلیمی درکشور خود بازی می کرد.

طلسم بیضایی

طلسم که داستان آن نیز اثری از بهرام بیضایی است، دارای داستانی پیچیده، پر رمز و راز و افسانه گونه است. ماجرا از این قرار است که عروس و دامادی پس از شب عروسی خود به قصد روستایشان سفر می نمایند، اما در راه گم می شوند و سر از خانه یک شازده درمی آورند. آن ها در این مکان با رمز و راز عجیبی روبه رو می شوند که داستان را تحت الشعاع خود قرار می دهد. فیلم بعدی تسلیمی که بازهم اثر فاخر از بهرام بیضایی است در سال 1366 اکران شد. شاید وقتی دیگر فیلمی بود که تسلیمی باز هم با داریوش فرهنگ در آن بازی می کرد. این فیلم نیز فیلمی با داستان پیچیده بود که تنها بازیگری، چون سوسن تسلیمی قادر بود در آن چنان که شایسته بود بدرخشد.

بعضی بر این باورند که شاید وقتی دیگر برگه زرینی در کارنامه بهرام بیضایی و همچنین سوسن تسلیمی است. در همان سالی که شاید وقتی دیگر به نمایش درآمد، تسلیمی ایران را برای همواره به مقصد سوئد ترک کرد. تسلیمی پس از مهاجرت دست از فعالیت در زمینه تئاتر و هنر های نمایشی برنداشت. او تا به حال چندین تئاتر پیروز در سوئد را بازی نموده و همچنین خود نیز به ساخت فیلم و... مشغول بوده است.

هیئت مدیره انیستیتوی فیلم سوئد

او از اواخر دهه 90 میلادی جزو هیئت مدیره انیستیتوی فیلم سوئد بود که این انستیتو از اعتبار بسیار بالایی برخوردار است. او در تمام این سال ها با علاقه به کار خود در غربت ادامه داده و اکنون نیز به عنوان مدرس بازیگری در این کشور شناخته شده است. استعداد درخشان سوسن تسلیمی از طریق بازی در سریال های سوئدی در آن کشور نیز پوشیده نیست. جالب است بدانید که علاوه بر آنکه تسلیمی در سال 2003، جایزه ویژه شخصیت ممتاز فرهنگی را در رشته کارگردانی فیلم و بازیگری، از طرف دولت سوئد دریافت کرد، در حال حاضر نیز در وزارت فرهنگ سوئد از اعضای هیئت مشاورین تئاتر است.