از پرتاب سنگ تا سلفی با سگ های نجات! - مجله عکسفا

به گزارش همشهری، سگ های تجسس جمعیت هلال احمر از حدود 20 سال پیش در کشور شناخته شدند؛ آن زمان که در زلزله بم در زنده یابی رکوردشکنی کردند و روکسی، جکی، اشلی، کورونی، جیمی و... مصدومان زیادی را زنده زیر آوار پیدا کردند.

حالا، هیچ کدام از سگ های رکوردشکن زلزله بم زنده نیستند، اما هیرو، چیکو، آرون و... جایشان را گرفته اند؛ سگ هایی که در هر حادثه با چالش تازهی روبرو می شوند؛ در جایی به آن ها سنگ پرتاب می کنند یا با حضور سگ های متفرقه، وارد میدان نبردی می شوند و در جای دیگر، مردم برای تماشایشان می آیند و محل را شلوغ می کنند.

براساس آخرین اطلاعات اداره آموزش و نگهداری سگ های تجسس هلال احمر، هم اکنون 75 تیم سگ های تجسس در 35 پایگاه هلال احمر استان های مختلف فعال است؛ یعنی هر استان 2 تیم سگ های تجسس، که سهم تهران، 8 تیم است. حالا گفته می شود قرار است بااضافه شدن سگ های تازه، تعداد این تیم ها به 225 برسد.

ساختمان متروپل آبادان که فروریخت، 8 تیم سگ های تجسس از استان های کرمانشاه، خوزستان، اصفهان و فارس به محل حادثه اعزام شدند. هر تیم، یک سگ تجسس است با یک مربی. سگ ها تا خاتمه جست وجو در محل باقی ماندند و به گفته نادر گل محمدی، رئیس مرکز آموزش و نگهداری از سگ های تجسس هلال احمر (آنست) در این حادثه، 4 نفر را این تیم ها پیدا کردند و 3 نفر دیگر را دستگاه های زنده یاب. آن ها تا حدود 3 روز با توجه به بویی که از افراد باقی می ماند، می توانند اجساد را هم پیدا کنند: آب و هوا در مدت زمان ماندگاری این بو تأثیر زیادی دارد. هوای گرم، بو را زودتر از بین می برد.

در حادثه آبادان، عده ای برای سگ فروشی آمده بودند

در حادثه متروپل آبادان، اما اتفاقات زیادی رخ داد. درست زمانی که تعدادی از سگ های تجسس در راه بودند و تعدادی هم روی آوار ها مشغول کار، افرادی سگ به دست وارد محل حادثه شدند تا به تصور خود، مصدومان و زیر آوارمانده ها را پیدا کنند.

درحالی که به گفته گل محمدی، سگ های تجسس پس از ماه ها آموزش همراه با مربیان حرفه ای، وارد مرحله زنده یابی و به محل حادثه فرستاده می شوند: در حادثه متروپل شاهد بودیم که این افراد حتی ایمنی خودشان را هم رعایت نکرده بودند. آنطور که بررسی های ما نشان داد، اغلب شان پانسیون دار هایی بودند که در کار خرید و فروش سگ هستند. آن ها در یک ساعتی که در محل حضور داشتند، چند ویدئو و عکس گرفتند و رفتند و بعد ها فیلمش را در فضای مجازی منتشر کردند. همه این ها در حالی بود که حضورشان منجر به ایجاد اختلال در کار تیم های تجسس شد و خواسته یا ناخواسته، سبب شدند افرادی زیر آوار جانشان را از دست بدهند.

مربیان این سگ ها می گویند، سگ های تجسس با هم زندگی کرده اند و به هم عادت دارند، اما با ورود سگ های دیگر به محل، درگیری میان آن ها بالا می رود؛ بنابراین مجموع این اقدامات سبب می شود کار 15 دقیقه ای، 6 ساعت ونیم طول بکشد.

سگ های ژرمن شپرد، اجتماعی اند و مسئله ای با حضور مردم در محل حادثه ندارند؛ درحالی که برخی از سگ هایی که به محل حادثه آورده شده بودند، اصلا مناسب این کار نبودند؛ مثلا یکی از آن ها سگ شکاری بود. این ها را هم گل محمدی می گوید.

سگ های تجسس دیر نرسیدند

پس از حادثه آبادان، خیلی ها از هلال احمر به دلیل دیررسیدن تیم های تجسس، انتقاد و اعلام کردند که دیررسیدن آن ها منجر شد تا مردم سگ های خانگی شان را به محل بیاورند. گل محمدی، اما این موضوع را تأیید نمی کند. او می گوید که سگ های تجسس زودتر از سگ های خانگی در محل حاضر شدند، اما به هر حال برای اعزام آن ها از استانی به استان دیگر، زمان لازم است: قبلا این تیم ها را با هلی کوپتر به محل می فرستادند، اما حالا به دلایلی که تعیین نیست، زمینی اعزام می شوند که به هر حال زمان طولانی تری برای حضور در محل حادثه لازم است. اگر زودتر می رسیدند، حالا هم نمی گفتند سگ های هلال احمر دیر رسیده اند.

گل محمدی می گوید که این سگ ها ساعت ها آموزش می بینند تا وارد مرحله عملیاتی شوند: ما در دوره آموزش، روستا های متروکه ای را پیدا می کنیم تا سگ ها در محیط های واقعی تمرین کنند. سگ ها همه از نژاد ژرمن شپرد هستند که از نظر بویایی، رتبه بالایی نسبت به سایر نژاد ها دارند و مناسب ترین نژاد برای تجسس به شمار می فرایند. سگ های خانگی، بدون آموزش تجسس نمی توانند به محل حادثه وارد شوند و به خیال صاحبان خود، زنده یابی کنند.

طرح آموزش تجسس به سگ های خانگی پیروز نبود

سال 95 بود که طرحی تحت عنوان آموزش سگ های خانگی در سازمان امداد و نجات هلال احمر تهیه شد. قرار بود افرادی که سگ های بزرگ با نژاد لابرادور، دوبرمن و ژرمن شپرد دارند به صورت رایگان آموزش ببینند و هفته ای یک جلسه به مدت 2 ساعت در کلاس های آموزشی شرکت کنند.

هدف این بود که به جای سگ های تزئینی سگ های زنده یاب تربیت شوند تا در زمان حادثه به کمک تیم های تجسس بیایند. این طرح به صورت آزمایشی در استان تهران برگزار شد، اما حالا شنیده ها حکایت از متوقف شدن این طرح دارد.

گل محمدی هم این موضوع را تأیید می کند و می گوید: سگ ها باید هر روز تمرین کنند، آن هم در مکان های واقعی. این شرایط اصلا برای سگ های خانگی، امکان پذیر نیست. نمی شود سگ را روی مبل و فرش تمرین داد. امکان آموزش سگ های خانگی به صورت وسیع وجود ندارد؛ مگر اینکه خود صاحب سگ، پیگیری کند و بخواهد سگش به طور مرتب آموزش ببیند.

به اعتقاد رئیس آنست، طرح آموزش سگ های خانگی، طرح بدی نبود. در بیشتر کشور های دنیا مثل آلمان، سگ داوطلب وجود دارد که به طور مرتب تمرین می کند. تا مدتی پس از تهیه طرح در ایران، این آموزش ها انجام شد، اما بعدا متوقف شد.

همزیستی مسالمت آمیز

گوش هایش را تیز و گردن بلند کرده، سر و صورتش آرام و قرار ندارد، زبان را سُر داده بیرون و منتظر دستور است. مربی دستور که می دهد، به سمت آوار ها می دود؛ جایی که سنگ ها و بلوک های ساختمانی روی هم نشسته اند. پوزه اش را داخل سوراخ ها می کند، بی قرار است، روی تپه بعدی می پرد، آنجا هم مشغول می شود و در نهایت صدای پارسش بلند می شود. آنجا کسی زیر آوار، انتظارش را می کشید.

هیرو سگ 8 ساله ژرمن شپرد است که همراه 19 سگ دیگر در ساختمانی دورتر از محمدشهر کرج، زندگی می کند. سازمان امداد و نجات هلال احمر، در این ساختمان، 20 قلاده سگ ژرمن دارد که تعدادی از آن ها قرار است به استان های دیگر فرستاده شوند.

8 قلاده از این سگ ها اهدایی است: اغلب این سگ ها نر هستند، ماده ها به دلیل 2 بار جفت گیری در سال، کمتر در این تیم ها حضور پیدا می کنند؛ با این حال چندین سگ ماده هم در تیم وجود دارد. سگ ها 4 تا 9 ساله اند؛ سگ هایی که به گفته مربیان، هر کدام شان به همراه مربی، ماهانه بیش از 25 میلیون تومان هزینه دارند.

در سال 85 تصمیم گرفته شد تا از سگ های بومی هم برای این تیم ها استفاده شود، اما بررسی ها نشان داد که سگ های بومی توانایی این سگ ها را ندارند: ژرمن شپرد، نخستین سگ جست وجو در دنیاست، حس بویایی اش نسبت به سایر نژاد ها بیشتر است، ارتباط سریعی برقرار می کند و فرمان پذیر است.

چیکو کنار هیرو بالا و پایین می پرد؛ سگ 6 سال و نیمه ای که به گفته مربی اش، دست خالی از حادثه بیرون نمی آید. کیانوش رستمی، مربی چیکوست و می گوید که در سال های گذشته همراه با چیکو در حوادث زیادی شرکت کرده؛ مثل انفجار های گاز شهری، ریزش پل و سیل و.... بیشتر در حوادث شهری شرکت کرده: مدت زمان پیدا کردن مصدوم یا زیر آوار مانده، بستگی به فضا و حجم آوار دارد، با این حال در ماه های گذشته، چیکو توانست در یک فضای 100 متری، در کمتر از یک دقیقه مصدوم را پیدا کند.

مجید بخشی، مربی هیروست. او 20 سال سابقه فعالیت در این سازمان را دارد و در زلزله های مهیبی حضور داشته است. نخستین حضور رسمی این تیم ها هم به گفته او در زلزله بم بود: از سال 80 هر حادثه ای که رخ داد، ما حضور داشتیم، قبلا هر استان به تیم سگ های تجسس مجهز نبود و تمام تیم ها از تهران اعزام می شدند.

سال های اول فعالیت این تیم ها، اما سخت تر از حالا بود، آن زمان مردم با این سگ ها آشنا نبودند و گاهی مشکلاتی در محل ایجاد می شد. حتی برخی از خانواده ها به زور، تیم های تجسس را بالای سر آوار خودشان می بردند تا زیر آوار ها را جست وجو کنند: در حوادث، رفتار های هیجانی از سوی خانواده قربانیان و مصدومان بسیار زیاد است، همین رفتار ها اختلالات زیادی در فرایند جست وجو ایجاد می کند.

کرونی یکی از سگ های آن دوره، در زلزله بم بود که در همان حادثه توانست 13 نفر را نجات دهد: در حادثه متروپل آبادان هم این سگ ها عملکرد خوبی داشتند، با اینکه آوار بسیار سنگین بود. حضور این تیم ها منجر به دلگرمی خانواده حادثه دیدگان می شود.

مربیان سگ های تجسس می گویند سخت ترین حادثه برای این سگ ها، حوادث کوهستان است؛ چراکه محل شیب زیادی دارد، معمولا گرم است و سگ ها را خسته می کند. سگ های ژرمن شپرد، با توجه به شرایط نگهداری و تغذیه، بین 8 تا 9 سال عمر کاری دارند و خودشان هم تا حدود 15 سالگی زندگی می کنند. آن ها را پس از بازنشستگی تحویل افراد مطمئنی می دهند تا در باغ ها و مکان های دیگر زندگی کنند.

تجمع در محل حادثه، عملکرد تیم های تجسس را مختل می کند

براساس اعلام گل محمدی، هم اکنون، 73 مربی کار آموزش سگ های تجسس را بر عهده دارند که 33 نفر از آن ها به صورت داوطلبانه همکاری می کنند: بررسی ها نشان می دهد که سگ ها سریع تر از یک امدادگر، می توانند اقدام به پیدا کردن و نجات افراد آسیب دیده زیر آوار کنند.

به گفته او، برای آموزش یک سگ، 2 نفر نیاز است؛ یکی مربی و دیگری کمک مربی. کمک مربی از خود مربی باید حرفه ای تر باشد؛ چراکه نقش مصدوم و زیر آوار مانده را ایفا می کند و باید توانایی روبروه با سگ و کنترل او را داشته باشد.

از همه این ها گذشته، مربی باید تخصص آوار داشته باشد؛ یعنی بداند که حادثه، از چه نوع آواری است، شاید نیاز به تونل زدن یا شمعک گذاری باشد. برای از دست ندادن وقت طلایی، این تخصص کمک می کند تا سگ ها یا تیم های دیگر، زودتر وارد بخش عملیاتی شوند.اینها، اما تمام چالش ها برای شروع عملیات تجسس از سوی این تیم ها نیست. در کنار اینها، نوع حادثه یعنی اینکه آوار است یا آتش سوزی، سیل است یا زلزله و... عملکرد این سگ ها را تعیین می کند.

او می گوید برای مثال در پلاسکو، شرایط برای جست وجوی این سگ ها سخت بود؛ چراکه در آن حادثه انواع وسایل پلاستیکی در حال سوختن بود. بو های مختلف سگ ها را سرگردان می کند. مربیان روزی که برای عملیات اعزام می شوند، عطر و ادکلنی به خودشان نمی زنند تا روی بویایی سگ ها تأثیر نگذارد. در این شرایط تشخیص و تفکیک بو ها برای سگ ها سخت می شود: سگ های تجسس آموزش دیده اند و مکان هرقدر شلوغ باشد آن ها می توانند کارشان را انجام دهند، اما در مکان خلوت، هم سگ ها و هم دستگاه های زنده یاب، عملکرد بهتری دارد. مکان های شلوغ به دلیل تجمع بو های مختلف، کار را سخت تر می کند، مردم نباید در محل وقوع حادثه تجمع کنند، نباید سگ هایشان را به محل بیاورند، نباید سگ ها را اذیت کنند یا بخواهند با آن ها عکس بگیرند و....

به گفته او، به زور باید مردم را از محل حادثه خارج کرد، برخی از آن ها روی آوار می فرایند، این اقدام اشتباه است و باعث جابه جایی آوار می شود. در محل حادثه زمان زیادی برای خلوت کردن محل صرف می شود که این اتفاق، شروع کار را مختل می کند.

براساس اعلام رئیس آنست، در حدود یک سال گذشته، 115 عملیات از سوی تیم سگ های تجسس انجام شده که 21 نفر از آن ها در کوهستان زنده پیدا شدند.