قهرمان پور: تفاهم ایران و چین تکرار تاریخ نیست - مجله عکسفا

با ما همراه باشید و با تور چین ارزان از شگفت انگیزترین کشور دنیا دیدن کنید بر روی دیوار چین سلفی بگیرید، از قصر ممنوعه دیدن کنید و در خیابان شانگهای پیشرفته ترین آسیا قدم بزنید.

رحمان قهرمان پور در گفت وگو با خبرنگاران درباره تصمیم ایران و چین برای تفاهم بر سر یک نقشه راه 25 ساله گفت: در کل به این تفاهم نگاه مثبت دارم و معتقدم این کار باید زودتر از اینها انجام می شد اما چند نکته این تفاهم و حواشی پیرامون آن را پیچیده می نماید. اول این که بسیاری از مردم در سطوح مختلف نگاه تاریخی به روابط خارجی دارند و فکر می نمایند که تاریخ ممکن است تکرار شود. طیف هایی که علیه چین و روسیه همیشه عملیات روانی انجام می دهند با تکیه به این نگرانی های تاریخی ایرانی ها هست که سعی بر تخریب این روابط و تعاملات دارند و سعی می نمایند ترس از قدرت های خارجی را پررنگ نگه دارند. البته این مساله تنها به ایران منحصر نیست بلکه کشورهایی از جمله ترکیه و مصر و دیگر کشورها نوعی هراس از ورود قدرت های عظیم دارند.

وی ادامه داد: موضوع چین هم به زعم بعضی ها تکرار همین ترس است؛ بحث اینکه چین بر امور داخلی ایران مسلط می شود یا اینکه بعضی می گویند خاک ایران را قرار است به فروش بگذارند و مسایلی دیگر. این ها به بدبینی تاریخی ما نسبت به قدرت های خارجی برمی شود و مخالفان در خارج بر روی این مساله مانور می دهند.

این کارشناس مسایل بین الملل توضیح داد: اما این توافق بیش تر از اینکه در چارچوب نوع رابطه ما با قدرت های عظیم قابل فهم باشد، بر بستر تحولات بین المللی جدید راسخ است. مساله ظهور چین به عنوان قدرت عظیم مالی و سیاسی و امنیتی مطرح است و این که این مساله روابط بین الملل را در آینده نزدیک و دور تحت تاثیر قرار می دهد. خیلی از کشورها سعی می نمایند از این شرایط استفاده نمایند. علاوه بر ایران مصر، عربستان، امارات و کشورهایی دیگر در سطح منطقه و دنیا قراردادهایی مشابه داشتند اما هر کدام به شیوه خاص چین و آن کشور منعقد شده است.

قهرمان پور گفت: نگرانی هایی درباره این قراردادها از جمله درباره آنچه با بنگلادش رخ داد مطرح است. چین با بنگلادش بر اساس استراتژی وام و بدهکاری پیش رفت و بعد از اینکه بنگلادش نتوانست وام خود را پرداخت کند گفت که فلان بندر را در ازای بدهکاری به او بدهد. اما نباید این گونه تصور شود که چین با همه کشورها یک جور رفتار می نماید. توان مالی کشور طرف قرارداد بسیار مهم است و نوع قرارداد و تعاملی که میان آنها برقرار می شود. ایران احتیاج به دریافت وام های کلان از چین ندارد. دغدغه ایران این است که بتواند یک فروش تضمینی نفت با چین داشته باشد به شکلی که مطمئن شود اگر آمریکا در چارچوب تحریم ها فشار آورد باز هم بتواند نفت خود را به میزان قابل توجهی به فروش برساند و این پیامی است به آمریکا و سیاست های تحریمی او.

وی اضافه نمود: ایران مثل هر کشور دیگری باید با چین و در چارچوب تغییر موازنه قدرت وارد تعامل شود. همین ها که امروز منتقد توافق و تعامل بلندمدت با چین هستند ده سال بعد که چین قدرت اول مالی و سیاسی و امنیتی دنیا شد انتقاد می نمایند که چرا ایران زودتر از اینها وارد تعامل با چین نشد.

این کارشناس مسایل بین الملل درباره نگرانی ها از نوع برخورد و رفتار چین در تعاملات مالی و سیاسی با کشور گفت: باید بپذیریم که نظام بین الملل چینی ها مثل آمریکایی ها دست و دلباز نیستند. آنها مثل آمریکایی ها دنبال دولت ـ ملت سازی نیستند و در صرف هزینه خست به خرج می دهند اما واقعیت این است که اینها دست ما نیست و نباید انتظار داشت حالا که چین با ما برای بلندمدت تفاهم همکاری امضا نموده است درباره ایران دست و دلباز برخورد کند.

قهرمان پور درباره اصرارها برای انتشار جزییات این تفاهم توضیح داد: علنی کردن موضوعات مخصوصا مسایل مربوط به امنیت ملی از موضوعات بحث برانگیز در بحث دموکراسی هاست چون در دموکراسی اساس و پایه همه چیز مردم است و آنها باید از همه چیز آگاه باشند اما در مقابل دیدگاهی است که می گوید بعضی جاها استثناهایی است که مشروعیت دارید یک قرارداد یا تفاهم خاصی را علنی نکنید از جمله در مسایل مربوط به موضوعات امنیت ملی. یعنی اگر علنی کردن یک قرارداد از فرصت سیاسی، مالی، تجاری و نظامی شما را محروم می نماید، مخفیانه نگه داشتن آن خلاف اصول دموکراسی نیست. انگلیس و آلمان از جمله کشورهای دموکراتیک هستند که بعضی از اسناد مربوط به حوزه امنیت ملی خود را منتشر نمی نمایند و حتی بعضی شرکت های تجاری در این مساله اهتمام دارند.

وی ادامه داد: علنی نکردن بعضی تفاهم ها در بحث دیپلماسی خیلی هم عرف است و خیلی از توافق ها علنی نمی شود. درباره تفاهم ایران و چین تا جایی که می دانم کلیات آن منتشر شده است. ما شاهد بودیم در بحث برجام هم ضمیمه مربوط به موضوع PMD تا همین حالا منتشر نشده است و خیلی هم بر انتشار آن اصرار نشد و حساسیتی هم نبود. در کل معتقدم درباره تفاهم ایران و چین هم احتیاجی به انتشار جزییات آن نیست.

این کارشناس مسایل بین الملل در پاسخ به این که چرا چین به تفاهمی برای همکاری بلندمدت با ایران احتیاج دارد؟ اظهار کرد: رییس جمهور چین قدری بلندپروازتر رفتار می نماید و خیلی نمی خواهد مخفیانه کار کند و به طور علنی می گوید که چه کارهایی می نماید. او به موازات اعتمادسازی هم می نماید که کشورها از ظهور چین نترسند. از این رو معتقدم تمایل چین به تفاهم های بلندمدت با کشورهای دنیا و منطقه ما ناشی از رویکرد رییس جمهور این کشور است. نکته دیگر واقعیت نظام بین الملل است که نشان می دهد چین بین قدرت مالی و سیاسی خود باید توازن برقرار کند. اروپایی ها همیشه در سال های گذشته این طور می گویند که چین قدرت عظیم مسئولیت ناپذیر است یعنی از مزایای قدرت عظیم بودن استفاده می نماید اما هزینه ای بابت آن نمی پردازد.

وی ادامه داد: الان چین دنبال آن است که به موازات نفوذ مالی خود، نفوذ سیاسی اش را هم گسترش دهد اما چون آمریکا نسبت به اقدامات و رفتارهای چین حساس است سعی دارد با آرامش جلو برود. از چند سال قبل چینی ها در حال طراحی سیاست خارجی خود در نقاط مختلف دنیا از جمله در خاورمیانه بوده اند و ایده انعقاد تفاهم و قراردادهای بلندمدت هم ایده چین بوده است. آنها محاسباتی دارند و درباره خیلی از کشورها آن را اجرا می نمایند و خیلی از کشورها هم خودشان پیش قدم این کار می شوند.

قهرمان پور درباره نگاه ایران به این تفاهم توضیح داد: ایران چند دغدغه دارد، اینکه با فشار آمریکا از این طریق مقابله کند و از آن مهم تر این که خود را برای نظام بین الملل جدید و تغییرات جدید در این چارچوب نیز آماده کند. اما برای پیشبرد این هدف اول باید تکلیف خود را در داخل معین کنیم. جلو بردن این تفاهم ها احتیاج به اجماع داخلی دارد. نباید این رویکرد در داخل ایران باشد که تفاهم با چین یعنی از این به بعد چین باید در مقابل آمریکا قرار گیرد چرا که این اتفاق نمی افتد و اگر هدف از این تفاهم را این مساله بدانیم به نتیجه نخواهد رسید. اما اگر هدف این است که از فرصت همکاری و نزدیکی به چین به نفع ایران استفاده کنیم، نفت مان را بفروشیم و پولش را تضمین شده دریافت کنیم حتما برای ما منفعت داشته و فرصت ساز است. در عین حال این که این تفاهم را فرصت ببینیم یا تهدید به نوع اجرا و برنامه ریزی ما بستگی دارد.

این کارشناس مسایل بین الملل در پاسخ به این که در این میان نگاه روسیه به گسترش مناسبات چین با کشورهای همسایه اش و نیز کشورهای منطقه چیست؟ گفت: شاید نگران ترین کشور روسیه است چرا که اگر رقابت بین چین و آمریکا تشدید شود روسیه به حاشیه می رود و توجه ها به روسیه کاهش می یابد و از سویی قدرت نفوذش در منطقه نیز کاهش می یابد.

وی در پاسخ به این که بعضی معتقدند این تفاهم جایگزین برجام است؟ اظهار کرد: خیلی با این نظر موافق نیستم. جنس این دو تفاهم با هم متفاوت است.

قهرمان پور درباره امضای این تفاهم در دولت آقای روحانی گفت: دولت از ابتدا هم خیلی تمایلی به سیاست شرق و آسیا نداشت اما به نظر من تفاهم با چین یک حرکت مثبت بود. در این تفاهم همان طور که در برجام انجام شد، بحث دولت صرفا مطرح نیست بلکه کلیت حاکمیت و نظام بر سر آنها توافق کردند. در برجام دولت پیشقدم شد و در نهایت حاکمیت و بخشی از اصولگرایان با آن همراه شدند، در تفاهم با چین دولت بعد از حاکمیت و بخش از اصولگرایان حامی تفاهم به آن پیوست. در هر حال حتی اگر دولت به سمت شرق چرخش هم نموده باشد حرکتی مثبت است چرا که واقعیت های عرصه بین الملل نشان می دهد نباید در برابر این حرکت مقاومت کرد.

وی در پاسخ به این که در شرایطی که دولت وقت آمریکا سیاست تقابل با چین را شدت خواهد داد، انجام این تفاهم کار را برای ایران و برجام سخت نمی نماید؟ توضیح داد: سخت ترین دوره فشارها و تحریم ها علیه ایران را در زمان ترامپ تجربه کردیم و اینکه بایدن بخواهد شرایط را از این هم سخت تر کند چندان مورد انتظار نیست. ترامپ به وسیله تحریم ها سعی کرد به ایران ضربه بزند اما به گفته خودشان پیروز نشد پس دلیلی ندارد که بایدن بخواهد به آن فرایند و سیاست ادامه دهد هر چند که در ماه های اخیر بایدن نشان داده است از ادامه بعضی سیاست های ترامپ خیلی بدش نمی آید اما اینکه تفاهم ایران و چین بخواهد باعث عصبانیت آمریکا شود و او را از بازگشت به برجام یا تعامل با ایران منصرف کند بعید می دانم.

قهرمان پور گفت: امیدوارم تفاهم ایران و چین خوب اجرا شود. اگر اجماعی در داخل بر سر آن شکل گیرد کار به خوبی پیش خواهد رفت اما دغدغه من این است که چطور این تفاهم می خواهد اجرا شود. امضای تفاهم این همه مساله درست کرد طبیعی است که در اجرای آن کار سخت تر خواهد بود از این رو لازم است که دستگاه های مربوطه بر سر آن اجماع داشته باشند و در گام اول مسئولان به آن ورود نمایند و برای مردم این مساله را شفاف سازی نمایند تا مردم قانع شوند که چنین تفاهم و همکاری به نفع کشور است. ما احتیاج داریم در این رابطه بیشتر و عمیق تر کار کنیم. با همه مشکلاتی که دیده می شود معتقدم امضای توافق آسان است اما اجرایی کردن آن، دشواری های خاص خودش را دارد.