خطاهای شناختی - فیلتر ذهنی - مجله عکسفا

یک قطره جوهر می تواند یه ظرف بزرگ آب را رنگی کند. یک فرد هم می تواند تحت تاثیر یک اتفاق ناراحت کننده همه واقعیت های اطرافش را تیره و منفی برداشت کند. این انتخاب گزینشی افکار منفی و سرایت دادن آن به سایر مسایل زندگی یکی از انواع خطاهای شناختی به نام خطای شناختی فیلتر ذهنی است که همانند سایر تحریفات شناختی مانع از شناخت منطقی ما از وقایع می شود و در نتیجه احساسات ناخوشایند را در ما تقویت می کند که می تواند به ما، شادیهایمان، روابطمان و سلامتی روانی مان صدمه بزند. آشنایی با خطاهای شناختی به ما در اصلاح آن کمک می کند.

تعریف خطاها یا تحریفات شناختی

انسان در طی سال های رشد خود بنا بر تجربه ها و گاه یادگیری های زیانبار قواعدی وضع می کند که ممکن است انعطاف ناپذیر بوده و در بسکمک از موارد به داده هایی که ذهن از دنیای اطرافش دریافت می کند فرم داده و آنها را باب میل خود تغییر می دهند. خطاهای شناختی مثل آینه و یا دوربینی هستند که اشکال را به همانگونه که هستند باز نمایی نمی کنند، بلکه شکل های عجیب و غریبی از اشیاء را نشان می دهند.این خطاهای شناختی یا الگوهای تفکر غیر منطقی در فرد نهادینه شده اند و باعث می شوند که فرد درک درست و منطقی از مسائل نداشته باشد. این الگوهای تفکر اغلب افکار و احساسات منفی را تقویت کرده و مداومت در داشتن این نگرش منفی نسبت به خود، آینده و دنیا باعث اضطراب و افسردگی و بیماری های روانی می شود. یکی از این تحریفات شناختی، خطای شناحتی فیلتر ذهنی نام دارد.

خطای شناختی فیلتر ذهنی

اگر شما فقط به جنبه منفی مسایل توجه کنید و اتفاقات را کامل و با نقص ها و خوبی هایش نبینید، دچار این تحریف شناختی شده اید. در این صورت شما جنبه های مثبت را نادیده گرفته اید. ذهن تمایل دارد که اطلاعات را فیلتر کند و اطلاعاتی را از اتفاقات برداشت کند که هم سو با باورهای قبلی فرد هستند.

افرادی که دارای این نوع افکار هستند تحت تاثیر یک حادثه منفی همه واقعیت را تار می بینند. به جزیی از یک حادثه منفی توجه می کنند و بقیه را فراموش می کنند.عدم توانایی در دیدن بخش های مهمتر این حوادث، عاملی است که ذهن ما را درگیر می کند. شبیه چکیدن یک قطره جوهر که بشکه آبی را کدر می کند. برای نمونه به خاطر طرز برخورد شایسته خود با همکاران اداره، از طرف رئیس اداره تشویق می شوید، اما در این میان و در حینی که دارید احساس غرور و نشاط می کنید یکی از همکاران کلمه ای نه چندان جدی در مقام انتقاد به شما می گوید. روزهای طولانی در حالی که همه گفته های مثبت و مراسم با ارزش تشویق را فراموش می کنید، تحت تاثیر این انتقاد بسیار جزئی یک همکار، رنج می برید. در واقع فرد فقط بر روی نقدها تمرکز می کند و خشمگین می شود و تعاریف مثبت را نادیده می گیرد.

هنگام استفاده از فیلترهای منفی شما تقریبا منحصرا بر جنبه های منفی متمرکز می شوید و به ندرت به جنبه های مثبت توجه می کنید. هنگامی که به افرادی دوستتان ندارند، اهدافی که به آنها نرسیده اید و یا شکست هایی که خورده اید فکر می کنید دچار این تحریف شناختی هستید. این سوگیری و توجه به سمت منفی ها ممکن است منجر به افسردگی شود.

مثال خطای شناختی فیلتر ذهنی

وکیل موفقی را فرض کنید که صبح ها قبل از ورود به دفتر کارش عصبی می شود و نمی تواند با خیال راحت پشت میز بنشیند و از کارش لذت ببرد. پشت میز افکار منفی ذهن او را درگیر می کند. یکی از افکاری که مدام او را آزار می دهد این است که روز دارد تمام می شود و بسکمک از کارها تمام نشده باقی مانده اند. با کمی دقت متوجه می شوید که این طرز تلقی این فرد نوع خطای شناختی یا همان خطای شناختی فیلتر ذهنی است چرا که او به یاد همه کارهایی که انجام نداده می افتد و کارهای اجرا شده را فراموش می کند. این می تواند مانند چرخه ای منفی از کارآمدی فرد بکاهد.

همچینین زنی که از دیر آمدن همسرش به منزل بسیار ناراحت است ممکن است از خطای شناختی فیلتر ذهنی استفاده کرده باشد زیرا دیرآمدن های همسرش را به خاطر سپرده اما سر وقت آمدن های او را فراموش کرده است. و این خود می تواند منجر به ناخوشنودی در روابط زناشویی آنها شود.

به نظر شما آنان چه افکار منطقی را می توانند جایگزین کنند تا دچار ناراحتی های بعدی نشوند؟ برای آشنایی با سایر خطاهای شناختی و نیز چگونگی اصلاح آن برای داشتن احساس بهتر به مقاله زیر مراجعه نمایید:

خطاهای شناختی چه هستند و چگونه اصلاح می شوند؟

گروه روانشناسی خبرنگاران