درمان غلظت خون - مجله عکسفا

هنگامی که میزان هموگلوبین خون (درصد گلبول قرمز در خون) از حد نرمال بالاتر رود، غلظت خون رخ خواهد داد. این حد نرمال در مردان 45 درصد و در زنان پایین تر از این مقدار است. (علت بالا بودن میزان هموگلوبین در خون مردان نسبت به زنان وجود هورمون هایی است که بعد از سن بلوغ تحریکاتی در سیستم خونسازی مردان ایجاد می نماید که موجب می گردد میزان غلظت خون در مردان دو گرم نسبت به زنان بالاتر رود) در صورت افزایش این حد نرمال در مردان به 60 درصد و در زنان به بالاتر از 55 درصد، باید شرایط پیش رو جهت اطمینان مورد آنالیز قرار گیرد. گفتنی است که این بیماری می تواند در تمام رده های سنی، از کودکی تا پیری، بروز کند.

علت بروز غلطت خون چیست؟

تنها راه تشخیص وجود غلظت خون، دادن آزمایش خون و اندازه گیری (اچ.تی.سی) هماتوکریت است. بعد از اینکه جواب آماده شد، پزشک دو دسته علت اولیه و ثانویه پیش رو دارد:

علت اولیه: مغز استخوان بدون هیچ محرکی از بیرون، خود به خود رفتار آنارشیستی نشان داده و آغاز به فراوری گلبول قرمز می نماید که به آن پلیستمی می گویند و افزایش غلظت اولیه نامیده می گردد. درصد کمی از غلظت خون شامل علت اولیه می گردد.

علت ثانویه: بین 95-90 درصد از کسانی که با غلظت خون به متخصص مراجعه می نمایند، افرادی هستند که غلظت خون ثانویه دارند و این موضوع زمانی اتفاق می افتد که اکسیژن کافی به بافت های بدن نرسد. در این هنگام با کمبود اکسیژن در بدن، هورمونی به نام اریتروپویتین از کلیه ترشح می گردد که این هورمون، مغز استخوان را برای ساخت بیشتر گلبول قرمز تحریک می نماید تا بتواند کمبود اکسیژن رسانی به بافت های بدن را با افزایش فراوری گلبول قرمز جبران کند. نمونه کسانی که با این مشکل روبرو می شوند، افرادی هستند که در ارتفاعات بلند و کوهستانی زندگی می نمایند و چون با کمبود اکسیژن روبه رو هستند، دچار بیماری غلظت خون می شوند.

علل دیگر شامل موارد زیر است:

• گاهی اوقات اکسیژن محیط مناسب است، اما به دلیل مسائل ریوی، فرد دچار غلظت خون می گردد یا ممکن است اکسیژن از ریه وارد خون گردد، اما به دلیل مسائل خونی بین خون شریانی و وریدی، مسئله ای وجود داشته باشد و خونی که در ریه پر از اکسیژن شده، بلافاصله با خون کم اکسیژن مخلوط شده و همین مساله سبب بروز غلظت خون گردد.
• علت دیگر هموگلوبین مادرزادی است که در آن افراد فامیل پرخون هستند و به علل مختلفی، مغز استخوان به گلبول سازی تحریک گردد. یکی دیگر از علل مهم غلظت خون، کشیدن سیگار و مسمومیت با مونوکسیدکربن است که در نتیجه آنها اکسیژن رسانی به خون کم شده و غلظت خون ثانویه ایجاد می گردد.
• مصرف دخانیات یکی دیگر از علت های جدی درکنار مسائل قلبی است که هم باعث بروز سرطان شده و هم سبب غلیظ شدن خون در افراد می گردد.
• گاهی اوقات هم اگر دمای بدن از حد طبیعی که 37درجه است پایین تر بیاید و سردتر گردد، خون هم متراکم شده و غلیظ می گردد. در این شرایط دمای بدن فرد می تواند بدون وجود عوامل زمینه ای دیگر، او را به مشکل غلظت خون دچار کند.

علائم غلظت خون چیست؟

زمانی که سیالیت خون از حدی بالاتر برود، اکسیژن رسانی کم شده و حتی ممکن است سبب توقف حرکت خون در رگ ها گردد، به همین دلیل غلظت خون در بعضی مواقع می تواند با توقف حرکت خون، فرد را دچار سکته مغزی کند. پس وجود نشانه هایی که در ادامه به آن ها اشاره می گردد را جدی بگیرید:

• بنفش شدن لب ها: وقتی میزان هموگلوبین بدون اکسیژن بیش از حد باشد، مخاط های بدن مثل لب به رنگ بنفش درمی آیند. انگشتان دست و پا و زیر ناخن ها بنفش شده، چشم ها پرخون و پوست صورت نیز بر افروخته می گردد. با دیدن این علائم ظاهری می توانید نسبت به غلیظ شدن خون تان شک نموده و برای تشخیص نهایی حتما به متخصص مراجعه کنید.
• سر گیجه: وقتی غلظت هموگلوبین خون زیاد گردد، سیالیت، روانی و حرکت خون کم شده و فرد دچار سرگیجه و رخوت شده و خون دماغ می گردد. اگر سرگیجه و رخوت بدون هیچ دلیل زمینه ای دیگری سراغ شما بیاید و گاه و بیگاه بینی تان هم خون ریزی کند، باید نسبت به غلیظ شدن خون تان مشکوک شوید و این نشانه ها را آنالیز کنید.
• نفس نفس زدن: کسانی که مشکل ریوی دارند ممکن است به دلیل غلظت خون، علائم تنگی نفس و نفس نفس زدنشان تشدید گردد. پس هر تنگی نفسی را به حساب آلرژی یا آلودگی هوا نگذارید. گذشته از این، افرادی که مشکل قلبی دارند و تپش قلب پیدا می نمایند هم می توانند دچار این مشکل باشند.
• زخم معده، دردهای استخوانی و در مراحل بعد نقرس و سنگ کلیوی نیز می تواند بروز کند.
• استرس و تنش های عصبی هم عامل بروز غلظت خون کاذب است. استرس و فشارهای روانی سبب افزایش ترشح آدرنالین و در نتیجه بروز انقباضات عروقی می گردد، بدین ترتیب پلاسما به خارج عروق نشت نموده و نسبت به گلبول قرمز کاهش می یابد.
• تعریق و اسهال های شدید از علل دیگر بر روی غلظت خون (پلی سیتمی) کاذب یا موقت است. سن شیوع این عارضه بالای 40 سال بوده و در مردان شایعتر است.

درمان غلظت خون چگونه است؟

پس از تشخیص علت بروز غلظت خون درمان مناسب با آن صورت می گیرد:

درمان علت اولیه: اگر بروز غلظت خون بر اثر علت اولیه باشد، (یعنی ناشی از مغز استخوان) در این حالت باید به درمان علت بیماری خونی پرداخته گردد و با خروج خون از یکی از رگ ها، میزان گلبول های قرمز خون تنظیم شوند.

درمان علت ثانویه: برای درمان غلظت خون با علت ثانویه، درمان علت زمینه ای (قلبی یا ریوی) -در صورتی که امکان پذیر باشد- صورت می گیرد و در کنار آن هرگاه غلظت خون از 56 درصد در مردان و 52 درصد در زنان بالاتر برود، بخشی از خون کشیده و دور ریخته می گردد. این کار نیز به شکل استاندارد انجام می گردد تا غلظت خون کاهش پیدا کند. این عمل تا زمانی که یکی از مهم ترین مواد خونساز بدن بر اثر خروج از بدن کم گردد ادامه پیدا می نماید. در واقع به بیمار فقر آهن داده می گردد تا دچار غلظت خون نگردد. گفتنی است که هیچ گاه سیاهی و تیره بودن خون دلیل بر غلظت آن نیست و طی انجام آزمایشات می توان به این نتیجه رسید، چون خونی که از فرد گرفته می گردد از ورید است و خون وریدی به دلیل کمبود اکسیژن اغلب تیره رنگ است.

راه های کاهش غلظت خون چیست؟

نوشیدن آب می تواند غلظت خون را در حد متعادل باقی نگه دارد و مسائلی چون لخته شدن خون به جهت غلظت خون که عاملی در بروز سکته قلبی است بروز نمی نماید.

به طورکلی میوه ها و سبزی ها به علت دارا بودن ویتامین C و فیبرهای محلول و نامحلول، یک عمل حفاظتی در قبال افزایش غلظت خون و کاهش میزان فیبرینوژن (پروتئینی که تبدیل به لخته خون می گردد) و افزایش فشارخون دارند که از مهم ترین آن ها جهت برطرف غلظت خون می توان به آلبالو، لیموترش و موز جهت صاف کردن خون اشاره نمود.

برای کاهش لخته شدن خون از روغن جامد، روغن نارگیل، چربی های حیوانی، گوشت قرمز، دل، قلوه، مغز، پیه گاو و گوسفند به مقدار خیلی کمتر مصرف کنید و به جای آن از لبنیات کم چرب، ماهی، سبزی و میوه فراوان بهره ببرید.

همچنین نوشیدن روزانه چای سبز و چای ترش (یا چای قرمز یا چای مکه که در واقع دم نموده گلبرگ های گیاهی به نام رزچینی است)، نیز در کاهش فشارخون و نیز کاهش خطر بروز لخته های خونی مفید است. نتایج بعضی تحقیقات نیز نشان می دهد که مصرف روزانه مقادیر کمی از شکلات سیاه ( Dark)، باعث کاهش فراوری لخته خون و بروز بیماری های قلبی- عروقی می گردد.

گروه سلامت خبرنگاران